Rozwój cyberprzestępczości postępuje w kierunku budowania powiązań o charakterze mafijnym i wykorzystywania zaawansowanych technologicznie rozwiązań, po jakie sięgają służby specjalne. Coraz częściej służy do tego także sztuczna inteligencja, która przyniosła ze sobą szereg nowych zagrożeń. Choć w ślad za technologicznym zaawansowaniem cyberprzestępców rozwijają się też narzędzia zapobiegające atakom, to wciąż najsłabszym ogniwem jest człowiek. Atrakcyjnym celem ataków dla hakerów są jednostki publiczne, infrastruktura krytyczna i samorządy, również te małe, którym brakuje zasobów finansowych i kadrowych, by zapewnić wystarczającą ochronę.
– Nowe zagrożenia to przede wszystkim brutalizacja i coraz większa skala ataków ransomware, wymuszanie, okupy, coraz bardziej brutalna i skuteczna działalność grup przestępczych oraz ich profesjonalizacja. Najbardziej dynamicznym ryzykiem, rosnącym bardzo szybko co do wagi i skali, jest sztuczna inteligencja, która z jednej strony pojawia się na rynku w obszarze wsparcia urządzeń i produktów, rozwiązań cyberbezpieczeństwa, niestety z drugiej strony pojawia się również po stronie działalności przestępczej. Cyberprzestępcy korzystają i rozbudowują własne silniki sztucznej inteligencji – mówi w wywiadzie dla agencji Newseria Innowacje Krzysztof Dyki, prezes zarządu ComCERT z Grupy Asseco.
Cyberbezpieczeństwo jest coraz częściej dostrzeganym w debacie publicznej problemem, głównie z uwagi na rosnącą skalę problemu. Z danych ComCERT z Grupy Asseco wynika, że w ostatnim roku liczba ataków wzrosła średnio o jedną czwartą. Mimo że narzędzia w rękach cyberprzestępców i ochrona przed nimi są coraz bardziej wyrafinowane, to wciąż najsłabszym ogniwem pozostaje człowiek.
– Na pierwszym miejscu jest świadomość. Żadna technologia nie da tyle, co świadomy, odpowiedzialny i bezpieczny użytkownik, mający świadomość ryzyk. Cyberbezpieczeństwo to jest świadomość i zdolność do zarządzania zagrożeniami, a nie brak zagrożeń. Na drugim miejscu są technologie i narzędzia. Jeżeli mówimy o osobie fizycznej, chodzi o oprogramowanie antywirusowe, odnawiane i aktualizowane, jeżeli mówimy o firmie, to odpowiedni projekt i budowa systemu cyberbezpieczeństwa – wskazuje Krzysztof Dyki.
Jednym z głównych trendów w obszarze cyberprzestępczości jest profesjonalizacja grup przestępczych. Jak zauważają eksperci, zaczynają one działać na poziomie zaawansowania właściwym dla służb specjalnych. Świadczyć może o tym chociażby to, że aby utrudnić demaskację, przestępcy tworzą autorskie systemy komunikacji. Dostrzegana jest również konsolidacja, polegająca na wchłanianiu mniejszych w struktury tych większych. Nie dziwi więc to, że celem ataku staje się coraz częściej infrastruktura krytyczna. Częstym celem cyberprzestępców były organizacje z sektora publicznego, opieki zdrowotnej, finansów, a także firmy technologiczne.
– To są przede wszystkim dane – ich ilość i charakter. Mogą to być dane medyczne, wojskowe, technologiczne, finansowe, które są w zainteresowaniu cyberprzestępców. Również samorządy są atrakcyjne dla cyberprzestępców, nie tylko w zakresie przetwarzanych danych, ale niestety również w zakresie okupów. Samorządy padają ofiarą przestępców szantażujących je możliwością upublicznienia informacji czy dokumentów. Przestępcy przeważnie celują w duże samorządy, ale nie tylko – zauważa ekspert.
Przykładem odpowiedzi na rosnącą skalę zagrożeń może być stworzone w Rzeszowie przez Urząd Miasta i Grupę Asseco pierwsze w Polsce Scentralizowane Centrum Operacji Cyberbezpieczeństwa dla administracji samorządowej. Swoim zasięgiem obejmuje Miejską Sieć Teleinformatyczną, z której poza Urzędem Miasta korzystają też m.in. Miejski Zarząd Dróg, Zarząd Transportu Miejskiego oraz Miejska Administracja Targowisk i Parkingów. Centrum zajmie się monitorowaniem, reagowaniem i prewencją cyberincydentów.
– Centrum Operacji Cyberbezpieczeństwa w Rzeszowie jest wyjątkowym projektem, ponieważ integruje bezpieczeństwo i zarządza bezpieczeństwem czterech różnych jednostek miejskich. W tym znaczeniu jest to bardzo dobre podejście, jest to zminimalizowanie ryzyk i na pewno droga, którą mogą podążać pozostałe samorządy – podkreśla Krzysztof Dyki. – Cyberbezpieczeństwo samorządów jest dużym wyzwaniem z powodu środowiska pracy, które jest ograniczone z natury i istoty rzeczy. Najlepsi specjaliści oczekują nie tylko najlepszych wynagrodzeń, ale też wyjątkowych projektów i wyjątkowego środowiska pracy. Samorządy muszą uruchamiać wyjątkowe projekty, które będą kusić cyberspecjalistów, oferować wyjątkowe wynagrodzenia i stworzyć wyjątkowe środowisko pracy. Bez tych trzech atrybutów trudno jest mi sobie wyobrazić jednostki samorządu terytorialnego jako atrakcyjnego pracodawcę dla cyberspecjalistów.
Z uwagi na niedobór specjalistów na rynku, który według ENISA może w Unii Europejskiej dotyczyć niemal 60 proc. organizacji, najlepsze talenty znajdują pracę w sektorze prywatnym, który oferuje lepsze wynagrodzenia niż urzędy. Sektor publiczny służy najczęściej do zdobycia doświadczenia i nabycia kompetencji cenionych przez przyszłych pracodawców. Jednocześnie zaledwie jedna czwarta kandydatów na stanowiska ekspertów w dziedzinie cyberbezpieczeństwa spełnia kwalifikacje, jakich wymagają pracodawcy.
Trendom w rozwiązaniach cyfrowych i roli sztucznej inteligencji w cyberbezpieczeństwie poświęcony był panel dyskusyjny podczas Welconomy Forum in Toruń 2024.
