– Mamy dziś bardzo trudną sytuację prawno-podatkową, dynamicznie zmieniające się prawo i otoczenie gospodarcze, a oczekiwania przedsiębiorców w stosunku do księgowych są bardzo wysokie – mówi Agnieszka Gajewska z warszawskiego oddziału Stowarzyszenia Księgowych w Polsce. Jak wskazuje, księgowi coraz częściej stają się strategami finansowymi i doradzają zarządom w firm w podejmowaniu decyzji biznesowych. W nadchodzących miesiącach czeka ich zaś szereg nowych wyzwań związanych ze zmianami w podatkach i systemie rozliczeń. Największym może być jednak zmiana, którą analizuje w tej chwili Ministerstwo Finansów, czyli profesjonalizacja branży albo ponowne włączenie księgowych do katalogu zawodów regulowanych. Konsultacje w tej sprawie mają potrwać jeszcze do końca września br.
– Jeszcze kilka lat temu księgowi zajmowali się przede wszystkim księgowaniem operacji gospodarczych. Dzisiaj wymaga się od nich znacznie więcej. W tej chwili księgowy to doradca biznesu, osoba, która ma prowadzić przedsiębiorcę przez niezwykle trudne meandry prawa podatkowego, prawa bilansowego i dynamicznie wprowadzane zmiany, również w zakresie cyberbezpieczeństwa czy informatyzacji procesów biznesowych – mówi agencji Newseria Biznes Agnieszka Gajewska, wiceprezes oddziału warszawskiego Stowarzyszenia Księgowych w Polsce, biegły rewident, prezes kancelarii audytorskiej Makte.
Księgowi tylko w ciągu kilku ostatnich lat musieli się dostosować do ogromu zmian w przepisach prawnych i podatkowych. Jedną z ważniejszych był chociażby Polski Ład, wprowadzony na początku 2022 roku, który od początku wywołał niemałe zamieszanie. Od lipca br. wejdzie w życie jego kolejna nowelizacja, obejmująca m.in. obniżkę stawki PIT z 17 do 12 proc., likwidację ulgi dla klasy średniej i zmiany w składce zdrowotnej dla przedsiębiorców.
– Za kilka dni czekają nas też kolejne zmiany podatkowe, które oznaczają kolejne wyzwania dla księgowych i producentów oprogramowania do księgowości. Niestety dzieje się to w czasie urlopów, w okresie trudnym zarówno dla pracowników działów księgowości, kadr i płac, jak i dla producentów oprogramowania, więc myślę, że to będą bardzo ciężkie wakacje – mówi ekspertka. – Mamy do czynienia chociażby z wdrażaniem Krajowego Systemu e-Faktur. To księgowi będą wspierać biznes we wprowadzaniu tego rozwiązania.
Kolejne wyzwania dla przedstawicieli tego zawodu oraz nowe role, jakie pełnią oni w organizacjach, wymagają od księgowych coraz większej wiedzy, jej ciągłej aktualizacji oraz profesjonalizacji. Między innymi dlatego Ministerstwo Finansów zainicjowało w lutym konsultacje dotyczące przyszłości tego zawodu. Potrwają one do końca września br.
– Zauważono, że deregulacja zawodu księgowego nie przyniosła oczekiwanych efektów. W związku z tym pojawiło się pytanie, czy zawód księgowego powinien być zawodem w jakiś sposób regulowanym, certyfikowanym, czy powinien iść w kierunku profesjonalizacji, czy wiedza księgowych, którzy podpisują chociażby sprawozdania finansowe dla podmiotów gospodarczych, powinna być jakoś weryfikowana. To jest bardzo ważna sprawa, ponieważ obserwujemy spadek jakości usług wykonywanych przez biura rachunkowe w okresie tej deregulacji, co zresztą potwierdziły ankiety przeprowadzane przez Ministerstwo Finansów wśród przedsiębiorców – mówi Agnieszka Gajewska.
W Polsce jeszcze osiem lat temu usługowe prowadzenie ksiąg rachunkowych było regulowane przepisami prawa – takie czynności mogły wykonywać wyłącznie osoby uprawnione, czyli posiadające certyfikat księgowy lub świadectwo kwalifikacyjne ministra finansów, oraz biegli rewidenci i doradcy podatkowi. Jednak w sierpniu 2014 roku miała miejsce deregulacja, której celem było ułatwienie dostępu do zawodu. Badanie ankietowe ministerstwa z 2019 roku wykazało, że księgowi w ciągu ponad czterech lat odczuli zwiększenie konkurencji na rynku, a ich klienci zwiększenie dostępności usług. Obie grupy oceniły także, że spadła jakość tych usług. Prowadzone w tej chwili konsultacje mają pomóc w ocenie skutków deregulacji i wyznaczeniu kierunku rozwoju zawodu księgowego. Jednym z możliwych kierunków działań jest ponowne włączenie zawodu księgowego do katalogu zawodów regulowanych.
– Trudno odpowiedzieć na pytanie, czy nastąpi powrót do licencjonowania tego zawodu – mówi wiceprezes oddziału warszawskiego Stowarzyszenia Księgowych w Polsce. – Raczej myślałabym o profesjonalizacji, weryfikowaniu wiedzy księgowych, wprowadzeniu obowiązku stałego dokształcania się osób, które zajmują się szeroko rozumianą księgowością. Niestety to oczywiście będzie miało związek z wprowadzeniem nadzoru nad takimi osobami.
Jednocześnie takie rozwiązanie nie ograniczałoby możliwości wykonywania czynności z zakresu księgowości przez osoby nieposiadające takich uprawnień. Zatem to klient (osoba zatrudniająca księgowego) decydowałby, z czyich usług skorzystać. Kolejna rozważana opcja to oparcie się na systemie certyfikacji rynkowej. Wprowadzenie ewentualnych zmian odnośnie do zawodu księgowego może determinować decyzje zawodowe tysięcy osób.
– Zawód księgowego jest wymagający. Dzisiejsza młodzież może wolałaby zawody, w których nie ma aż tak dużej odpowiedzialności. Jednak biorąc pod uwagę liczbę chętnych na rachunkowość i finanse w szkołach wyższych czy w Szkole Głównej Handlowej, to widać, że młodzi chcą się w tym kierunku kształcić – mówi Agnieszka Gajewska. – Księgowy to nie tylko osoba, która sporządza sprawozdania finansowe. Księgowy zajmuje się też kadrami i płacami, kontrolingiem, często to również dyrektor finansowy. Mamy tu więc całe spektrum zawodów związanych z księgowością. I cały problem jest w tym, aby ten zawód zdefiniować.
W lutowej analizie pt. „Zawód księgowego – kierunki rozwoju” Ministerstwo Finansów wskazuje, że w tej chwili pojęcie „księgowy” nie ma przypisanej jednej spójnej definicji. Ta profesja jest niejednorodna, m.in. z uwagi na różnorodny zakres obowiązków, kwalifikacje, umiejętności, szczebel zatrudnienia etc. Terminem „księgowy” określa się dziś przede wszystkim osobę, która wykonuje czynności księgowe lub wchodzące w zakres rachunkowości.
Z raportu „Doradca i analityk czy może jednak rachmistrz?”, opracowanego przez Symfonię i warszawski oddział Stowarzyszenia Księgowych w Polsce, wynika, że zmian wymaga ścieżka kształcenia księgowych, która w tej chwili nie przystaje do wymagań rynku i dynamicznie zmieniających się realiów. Z badań przeprowadzonych na potrzeby raportu wynika, że prawie 55 proc. osób zajmujących się rekrutacją w firmach zdarza się zatrudniać młodych księgowych, tuż po szkole. Jednak ich przygotowanie do zawodu na sześciostopniowej skali ocenione zostało na niecałą trójkę (2,95).
W ocenie pracodawców młodzi przedstawiciele zawodu wykazują się najsłabszym przygotowaniem w zakresie wiedzy o finansach i księgowości, wiedzy z zakresu prawa, ogólnej wiedzy o biznesie i matematyki. 70 proc. pracodawców nisko ocenia też przygotowanie młodych absolwentów w zakresie cyfryzacji podatków, a 75 proc. twierdzi, że nie są oni przygotowani do pełnienia ról związanych z doradztwem i konsultingiem, brak im umiejętności formułowania wniosków i przygotowywania ekspertyz na podstawie zebranych danych. 40 proc. badanych pracodawców twierdzi również, że młodym brakuje znajomości programów komputerowych. Tymczasem ponad 56 proc. pracodawców w sektorze księgowości uznaje to za kluczową kompetencję absolwentów.
